Bojëgns educatifs particolars: De ci bojëgns baiunse pa?
Le handicap é na restriziun fisica, psichica o sensoriala, permanënta o progressiva. Por la porsona che á n handicap ól dí se stenté da imparé, da se relazioné y s’integré te scora. La porsona cun handicap á le dërt da gní sostignida cun les mosöres stabilides dala lege 104 dl 1992 y dala lege provinziala n. 7 dl 2015. I sostignun y pitun consulënza al personal dirigënt, insegnant, pedagogich y ai geniturs.
Normes che reverda le tema "handicap":
Al é desturbs spezifics dl aprendimënt (an ti dij ince DSA) liá ala letöra, scritöra y calcolaziun (al vëgn fat confujiun danter les lëtres, an se stënta da reconësce les lëtres y i numeri, y i.i.). Les capazités cognitives é normales, mo al pó ester dificoltés pro n valgönes ativités scolastiches y tla vita da vigni de (por ejëmpl l’ordin di dis dl'edema, dles ores).
Canche i dijun "desturbs spezifics dl aprendimënt” minunse plü avisa:
- La dislessia: an se stënta da memorisé les lëtres, an n’é nia bugn da mëte adöm döes lëtres („m“ „a“ impede „ma“), an n’é nia bugn da reconësce parores che vëgn dant sovënz tl test (al mancia l'automatisaziun) y an fej tröc fai de decodificaziun. Cun l'eté/Tles classes suandëntes éson pëigri da lí, an fej fai y an ne capësc nia le test.
- La disortografia: an se stënta naota da analisé y desfarenzié i sonns cun chi che al é metü adöm na parora (cosciënza fonologica) y an n’é nia bugn da mëte adöm n fonem (sonn) cun so grafem (simbol grafich). I majeri fai reverda l’omisciun, la sostituziun o l’inverjiun de lëtres. Cun le passé dl tëmp se stënta la möta/le möt da automatisé les regoles ortografiches.
- La disgrafia: Al é le desturb spezifich dla grafia, chël ó dí dl’abilité motoria dla scritöra, che resultëia dejordinada, nia da lí y pëigra. La man dla möta/dl möt ne se möi nia a na moda fluida sön la plata, la presciun é sovënz massa lisiera o massa sterscia y ara/al ne sá nia da tigní la pëna sciöche al alda. Les singoles lëtres vëgn scrites zënza respeté les dimenjiuns, cun formes iregolares y i lians danter les lëtres é falá. Gnanca la lerch a desposiziun ne vëgn adorada sciöche al alda: al ne vëgn nia respeté les lercs, an lascia lercs iregolares danter lëtres y/o parores. Döt chësc fej a na moda che la scritöra dla möta/dl möt ne vais nia da lí, no por ël/ëra no por i atri.
- La discalculia: Al é le desturb spezifich dl’elaboraziun dl numer y dla calcolaziun. Cun elaboraziun dl numer minon la letöra y la scritöra di numeri y le iudize dl numer o dla grandëza, deperpo che cun calcolaziun minon les prozedöres che vá debojëgn por fá cunc (adiziun, sotraziun, multiplicaziun y divijiun) tl ce y por scrit. An osservëia mituns che cumpëda cun i dëic, cun ogec o ciaran tl'aria; chësc é n sintom de mancianza de interiorisaziun de cuantité y porchël mëssel tres indô gní cumpedé danü.
Links d'öga
Al é ince d'atres dificoltés che reverda l'aprendimënt. Chëstes ne alda nia pro i ejëmpli scric dessura y mëss gní valutades singolarmënter. Por ejëmpl pól ester dificoltés d'aprendimënt che vëgn da n defizit dl'atenziun y dla conzentraziun, dla memorisaziun di contignüs o dl’iperativité (na möta/n möt che n'é nia buna/bun da sté chita/chit). Al pó ince ester momënc olache an ne se stá nia saurí che gaujëia desturbs dl aprendimënt, normalmënter de conzentraziun. Les rajuns pó ester desvalies: problems sozio-economics, mancianza de stromënc por ti ester a de ries situaziuns, ofenüdes (bulism y mobbing) da pert de compagns y tröp d'ater. La situaziun mëss gní analisada y les soluziuns mëss gní chirides deboriada cun le personal insegnant y la familia. Por chëstes dificoltés se mët le Sorvisc a desposiziun por analisé les gaujes y chirí le tru por ciafé na soluziun. Al sostëgn y ti pita consulënza al personal dirigënt, insegnant, pedagogich y ai geniturs y mët ince a desposiziun material spezifich, elaborëia material didatich de sostëgn, monitorëia y ciafa sö dificoltés eventuales y d'ater.
